Λεξικό – Γλωσσάρι

Λεξικό εννοιών και όρων

Μπορείτε να κατεβάσετε όλο το λεξικό σε PDF μορφή ή να ανατρέξετε στο ευρετήριο όρων που ακολουθεί:

Λεξικό όρων

'Ολα | Α Γ Δ Έ Θ Ι Κ Λ Μ Ο Π Ρ Σ Τ Υ Φ Χ Ψ
There are currently 6 όροι in this directory beginning with the letter Δ.
Δ
Δέλτα
Ζώνη, συνήθως με τρίγωνο σχήμα, που συγκεντρώνει τις ποτάμιες αποθέσεις ιζημάτων και βρίσκεται στο σημείο που το νερό του ποταμού φτάνει κοντά στη θάλασσα ή τη λίμνη (βλ. Εικόνα).

Διάβρωση του εδάφους
(αναφέρεται στη μετακίνηση-μεταφορά ήδη διαλυμένου υλικού): Αλλοίωση-καταστροφή των πετρωμάτων (κυρίως ιζηματογενών) και εδαφών από τη μετατόπιση και μεταφορά του υλικού τους από τα νερά (ποταμών, θάλασσας), τους ανέμους, την κίνηση των παγετώνων, τη βαρύτητα ή και από ζώντες οργανισμούς. Είναι μηχανική διαδικασία. Οι ποταμοί είναι οι πιο δραστικοί παράγοντες. Σχηματίζουν και διαμορφώνουν λόφους, κοιλάδες, κ.λπ., ενώ η ενέργεια των κυμάτων του θαλασσινού νερού διαμορφώνει τις ακτές. Η διάβρωση έχει σοβαρές οικονομικές επιπτώσεις, γιατί αφαιρεί το χωμάτινο επίστρωμα του εδάφους. Η διάβρωση στο έδαφος διευκολύνεται από την έλλειψη ή εξαφάνιση (από διάφορες αιτίες) της βλάστησης. Παράγοντες που επηρεάζουν τη διάβρωση είναι: α. η ένταση της βροχής και το μέγεθος των σταγόνων της, β. η κάλυψη του εδάφους από φυτά (βλάστηση), γ. η κλίση των πλαγιών, δ. η κοκκομετρική σύνθεση του εδάφους και το ποσοστό του οργανικού υλικού. Είδη διάβρωσης είναι: η επιφανειακή, η χαραδρωτική και η διάβρωση σε ποταμούς.

Είδη διάβρωσης



Εικόνες διάβρωσης





Σημείωση:
α) Η διάβρωση και η αποσάθρωση είναι δυο ανεξάρτητες διαδικασίες,
β) Ο στόχος και των δυο είναι ο μετασχηματισμός της τοπογραφικής επιφάνειας (ανάγλυφου) και
γ) Μπορεί μια αποσάθρωση να μην τη διαδέχεται η διάβρωση.
Διαχείριση κινδύνων πλημμυρών
Οι πρακτικές που αφορούν τον εκ των προτέρων εντοπισμό, την ανάλυση και τον περιορισμό των κινδύνων πλημμυρών, έχοντας στο επίκεντρο τα εξής στοιχεία: (https://www.eca.europa.eu/Lists/ECADocuments/SR18_25/SR_FLOODS_EL.pdf)
  • Πρόληψη: αποτροπή ζημιών που οφείλονται σε πλημμύρες, π.χ. με την απαγόρευση της οικοδόμησης σε περιοχές επιρρεπείς σε πλημμύρες.
  • Προστασία: λήψη μέτρων για τη μείωση της πιθανότητας πλημμυρών ή των επιπτώσεων των πλημμυρών σε μια συγκεκριμένη τοποθεσία, όπως η αποκατάσταση των πλημμυρικών περιοχών και των υγροτόπων.
  • Ετοιμότητα: Αυτό το στάδιο συνδέεται με την ενημέρωση του κοινού και τον βαθμό εγρήγορσης (τι πρέπει να κάνει) αμέσως πριν από την έναρξη εκδήλωσης του φυσικού κινδύνου (π.χ. πλημμύρας).
    • Διαχείρισης Σχέδιο Κινδύνων Πλημμύρας (ΣΔΚΠ)
    Έγγραφο που καθορίζει τους κατάλληλους στόχους και μέτρα πρόληψης, προστασίας και ετοιμότητας έναντι των πλημμυρών. Τα κράτη μέλη θεσπίζουν τα ΣΔΚΠ και συντονίζουν τη σχεδιαζόμενη δράση στο επίπεδο της λεκάνης απορροής ποταμού.
    Διώρυγα
    Η διάνοιξη ενός ισθμού με σκοπό να ενώσει τις δυο θάλασσες και γίνεται κυρίως για οικονομικούς λόγους (π.χ. Κορίνθου, Σουέζ).
    Δολομίτης (ορυκτό-πέτρωμα)
    Ορυκτό που σχηματίζεται από ανθρακικό άλας του ασβεστίου (Ca) και μαγνησίου (Mg), δηλ. (Ca,Mg)CO3. Ο όρος δολομίτης χρησιμοποιείται και για ιζηματογενή ανθρακικά πετρώματα με περιεκτικότητα σε δολομίτη άνω του 50%. Συνήθως σχηματίζεται από την αλλοίωση του ανθρακικού ασβεστίου (CaCO3) και χημική καθίζηση του ορυκτού μέσα στο νερό όπου υπάρχει περισσότερο Mg από Ca. Ο δολομίτης μπορεί να είναι λευκός, γκριζόλευκος, γκρίζος, υποκίτρινος ή και καστανόμαυρος όταν περιέχει σίδηρο και μαγγάνιο και κάποτε ερυθρωπός. Ο ιστός του πετρώματος είναι κρυσταλλικός. Έχουν  μεγαλύτερη αντοχή στη δράση των ατμοσφαιρικών παραγόντων σε σχέση με τον ασβεστόλιθο και σε συνδυασμό με τη μεγαλύτερη σκληρότητα ευνοεί τον σχηματισμό (μέσα σε ασβεστολιθικές μάζες) ενός τοπίου ανώμαλου, τραχέως, με πύργους, πυραμίδες, κατακόρυφους τοίχους κ.λπ. (δολομιτικό τοπίο). Οι δολομίτες δεν αναβράζουν ή αναβράζουν ελάχιστα αν ρίξουμε πάνω τους υδροχλωρικό οξύ (HCl), σε αντίθεση με τους ασβεστόλιθους. Στην Ελλάδα οι δολομίτες είναι κυρίως Τριαδικής ηλικίας (Ιεράπετρα, Παρνασός, Σέριφος κ.λπ.). Χρησιμοποιούνται ως δομικό υλικό (καλύτερο από τον ασβεστόλιθο λόγω αντοχής στην αποσάθρωση), ή ως υλικό υποδομής οδοστρωμάτων, στην κατασκευή πετροκονιάματος και μπετόν αρμέ λόγω της συνδετικής τους ικανότητας. Επίσης, στη βιομηχανία σιδήρου για επένδυση φούρνων.

    Βιβλιογραφία:

    Οδηγία 2007/60/ΕΚ. (2007). Αξιολόγηση και διαχείριση των κινδύνων πλημμύρας.

    ΦΕΚ 102/Β/01.05.2002. Νόμος υπ. αριθμ. 3013 Αναβάθμιση της Πολιτικής Προστασίας και λοιπές διατάξεις.

    ΦΕΚ 423/Β/10-4-2003. Γενικό Σχέδιο Πολιτικής Προστασίας «Ξενοκράτης».

    Burton, I., Kates, R. and White G. (1978). The Environment as Hazard. New York, Oxford University Press.

    UNISDR. (2009). Terminology on Disaster Risk Reduction.

    Wisner, B. and Adams, J. (2002). Environmental health in emergencies and disasters – a practical guide. Switzerland. World Health Organization.

    Βουβαλίδης Κ. (2020). Ο δρόμος για καλύτερες περιβαλλοντικά επιλογές αντιπλημμυρικής προστασίας στην Ελλάδα. Αθήνα.

    Δεμιρτζάκης Μ., Λέκκας Σ. (2010). Διερευνώντας τη Γη. Εισαγωγή στη Γενική Γεωλογία. Αθήνα, Γκέλμπεσης.

    Διακάκης Μ. et al (2020). Νέα ευρήματα και εφαρμογές από πρόσφατες μεγάλες καταστροφές στον ελληνικό χώρο. Αθήνα.

    Δούτσος Θ. (2000). Γεωλογία: Αρχές και εφαρμογές. Αθήνα, Leader Books.

    Μαμάσης Ν. (2014). Πλημμύρες και αντιπλημμυρικά έργα. Αθήνα.

    Λέκκας Ε. (2020). Διαχείριση κλιματικής κρίσης και καταστροφών. Ένας βασικός στόχος της Εκπαίδευσης. Αθήνα.

    Λέκκας E. et al (2009). Φυσικές καταστροφές. Μάθε ...και προφυλάξου. Ρόδος, Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Δωδεκανήσου.

    Λέκκας Ε., Αντωναράκου Α., Κυριαζή Ε., Αλεξούδη Β.(2021). Διαχείριση κινδύνων καταστροφών και κρίσεων, Ενότητα 6: Πλημμύρες. Αθήνα, ΙΝΕ - Ινστιτούτο Εργασίας Γ.Σ.Ε.Ε.

    Σαπουντζάκη Κ., Δανδουλάκη Μ. (2015). Κίνδυνοι και καταστροφές. Έννοιες και Εργαλεία Αξιολόγησης, Προστασίας, Διαχείρισης. Αθήνα. Ελληνικά Ακαδημαϊκά Ηλεκτρονικά Συγγράμματα και Βοηθήματα www.kallipos.gr Σ.Ε.Α.Β.

    Σούλιος Γ. (2010). Γενική Υδρογεωλογία. Α΄ Τόμος. Θεσσαλονίκη. University Studio Press, Εκδόσεις Επιστημονικών Βιβλίων και Περιοδικών.

     

    Ηλεκτρονικές πηγές:

    https://www.who.int/

    http://www.opengov.gr/yptp/?p=1253

    https://edcm.edu.gr/images/news/hdrrf/presentations2020/236-Vouvalidis_HDRRF2020_Flood-Protection-Athens.pdf

    https://www.eca.europa.eu/Lists/ECADocuments/SR18_25/SR_FLOODS_EL.pdf

    http://geodata.gov.gr/organization/hydroscopehttp://www.hydroscope.gr/

    http://geodata.gov.gr/maps/?package=778423ef-c344-438a-8f45-69a60eac02af&resource=8a6f7eb8-2a03-4edd-8eb7-1e6d10ab5785&locale=el

    Επιμέλεια στο Γλωσσάρι - Ορισμοί:

    • Βλάχος Ιωάννης, Υπεύθυνος Πολιτιστικών Θεμάτων ΔΔΕ Αχαΐας
    • Ιππέκη Βασιλική, Υπεύθυνη Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης ΔΠΕ Δυτ. Θεσσαλονίκης
    • Ριφάκη Νικολέτα, Αναπληρώτρια Υπεύθυνη ΚΠΕ/ΚΕΠΕΑ Ελευθερίου Κορδελιού & Βερτίσκου