Λεξικό εννοιών και όρων
Μπορείτε να κατεβάσετε όλο το λεξικό σε PDF μορφή ή να ανατρέξετε στο ευρετήριο όρων που ακολουθεί:
Λεξικό όρων
There are currently 28 όροι in this directory beginning with the letter Π.
Π
Παροχή
Ο όγκος του νερού που διέρχεται από ένα σημείο σε συγκεκριμένο χρόνο. Συνήθως συμβολίζεται με Q και μετριέται σε m3/sec. Σε μια θέση ποταμού, υπολογίζεται από τον τύπο Q= AxU, όπου Α το εμβαδόν διατομής της κοίτης (μέσο βάθος επί πλάτος) και U η ταχύτητα ροής του ρέματος. Όσο αυξάνει η παροχή, τόσο αυξάνεται το πλάτος, το βάθος και η ταχύτητα του ρέματος. Με την αύξηση του πλάτους και του βάθους, το ρέμα μπορεί να υπερβεί τα όρια της κοίτης και να προκαλέσει πλημμύρα.
Πεδιάδα
Επίπεδη έκταση γης κατάλληλη συνήθως για καλλιέργεια (κάμπος). Εμφανίζονται κατά μήκος κοιλάδων ή στη βάση ορέων, ως παράκτιες πεδιάδες και ως οροπέδια ή υψίπεδα.
Περατότητα (ή υδραυλική αγωγιμότητα) υλικού
H ευκολία που το νερό κινείται μέσα από τους πόρους ή τις ρωγμές πετρωμάτων ή γεωλογικών σχηματισμών και εκφράζεται σε m/sec (συντελεστής περατότητας). Μπορεί ένα υλικό να έχει μεγάλο πορώδες, αλλά η περατότητά του να είναι μικρή. Αυτό θα συμβεί όταν το μέγεθος των πόρων είναι μικρό και οι πόροι δεν επικοινωνούν μεταξύ τους. Για παράδειγμα, οι αργιλικοί σχηματισμοί έχουν μεγάλο πορώδες, αλλά μικρή περατότητα. Αυτό συμβαίνει γιατί οι πόροι είναι μικροί (λεπτόκοκκοι σχηματισμοί) και επειδή τα αργιλικά ορυκτά διογκώνονται και συγκρατούν το νερό, όταν έρθουν σε επαφή με αυτό (Δεμιρτζάκης Μ. & Λέκκας Σ., 2010).
Συμβατικά ο Σούλιος (2010, σ. 277) διακρίνει τα πετρώματα σε τρεις κατηγορίες:
α. διαπερατά με συντελεστή περατότητας Κ>10 -5 m/sec
β. ημιπερατά με συντελεστή περατότητας 10 -5 ≥ Κ≥10 -7 m/sec
γ. αδιαπέρατα με συντελεστή περατότητας Κ<10 -7 m/sec
Συμβατικά ο Σούλιος (2010, σ. 277) διακρίνει τα πετρώματα σε τρεις κατηγορίες:
α. διαπερατά με συντελεστή περατότητας Κ>10 -5 m/sec
β. ημιπερατά με συντελεστή περατότητας 10 -5 ≥ Κ≥10 -7 m/sec
γ. αδιαπέρατα με συντελεστή περατότητας Κ<10 -7 m/sec
Περιβαλλοντική επικινδυνότητα
Τα γεγονότα ή διαδικασίες, φυσικές ή επαγωγικές, που προκαλούν μια επιβλαβή αλλαγή για τον άνθρωπο και τις δραστηριότητές του στη γήινη επιφάνεια.
Περιοχές λεκάνης απορροής ποταμού
Οι κύριες μονάδες διαχείρισης λεκανών απορροής ποταμού. Οι περισσότερες περιοχές λεκάνης απορροής ποταμού σύμφωνα με την Οδηγία για τις πλημμύρες προσομοιάζουν στις αντίστοιχες της Οδηγίας ‐ Πλαισίου για τα ύδατα.
(https://www.eca.europa.eu/Lists/ECADocuments/SR18_25/SR_FLOODS_EL.pdf)
(https://www.eca.europa.eu/Lists/ECADocuments/SR18_25/SR_FLOODS_EL.pdf)
Περιοχή δυνητικά σημαντικού κινδύνου πλημμύρας (ΠΔΣΚΠ)
Περιοχές που έχουν προσδιοριστεί ότι διατρέχουν δυνητικά σημαντικό κίνδυνο πλημμύρας από ποταμούς, βροχές, υπόγεια ύδατα, θάλασσες και φυσικές ή τεχνητές λίμνες.
(https://www.eca.europa.eu/Lists/ECADocuments/SR18_25/SR_FLOODS_EL.pdf)
(https://www.eca.europa.eu/Lists/ECADocuments/SR18_25/SR_FLOODS_EL.pdf)
Πηγή (ποταμού)
α. Θέση της επιφάνειας της γης από την οποία ξεκινούν τα νερά ενός ποταμού
β. Συγκεντρωμένη εκροή υπόγειου νερού που εμφανίζεται στην επιφάνεια του εδάφους σαν ένα ρεύμα ρέοντος νερού (Todd 1980).
β. Συγκεντρωμένη εκροή υπόγειου νερού που εμφανίζεται στην επιφάνεια του εδάφους σαν ένα ρεύμα ρέοντος νερού (Todd 1980).
Πηλός - Πηλίτης
Ιζηματογενές πέτρωμα που αποτελείται κυρίως από αργιλικά ορυκτά και χαλαζιακή άμμο (SiΟ2). Ο ασβεστούχος πηλός (Loess) περιέχει πολύ ασβέστιο (Ca).
Πλημμύρα
Η διακυβερνητική επιτροπή για την κλιματική αλλαγή (IPCC) ορίζει την πλημμύρα ως την υπερχείλιση των φυσιολογικών ορίων ρέ(υ)ματος ή άλλης υδάτινης μάζας, ή τη συσσώρευση νερού σε περιοχές που υπό κανονικές συνθήκες δεν είναι βυθισμένες.
(https://www.eca.europa.eu/Lists/ECADocuments/SR18_25/SR_FLOODS_EL.pdf)
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Οδηγία για τις πλημμύρες (2007/60/ΕΚ άρθρο 2_παρ. 1), ως πλημμύρα ορίζεται «η προσωρινή κάλυψη του εδάφους από νερό το οποίο, υπό κανονικές συνθήκες, δεν είναι καλυμμένο από νερό. Αυτή περιλαμβάνει πλημμύρες από ποτάμια, ορεινούς χείμαρρους και υδατορεύματα εφήμερης ροής, υπερχειλίσεις λιμνών, πλημμύρες από υπόγεια ύδατα και από τη θάλασσα σε παράκτιες περιοχές. Ακόμη, περιλαμβάνει πλημμύρες από καταστροφές μεγάλων υδραυλικών έργων, όπως θραύσεις αναχωμάτων και φραγμάτων».
Επίσης, «η κατάσταση κατά την οποία περιοχές που συνήθως είναι στεγνές, καλύπτονται από ποσότητες νερού για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα» (Καθηγητής κ. Αθανάσιος Λουκάς, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο).
Ως κίνδυνος πλημμύρας ορίζεται «ο συνδυασμός της πιθανότητας να λάβει χώρα πλημμύρα και των δυνητικών αρνητικών συνεπειών για την ανθρώπινη υγεία, το περιβάλλον, την πολιτιστική κληρονομιά και τις οικονομικές δραστηριότητες, που συνδέονται με αυτή την πλημμύρα» (Οδηγία 2007/60/ΕΚ, άρθρο 2 παρ. 2.).
Ως επικινδυνότητα πλημμύρας ορίζεται:
α. Η «δυνατότητα εμφάνισης πλημμύρας σε συγκεκριμένο χώρο (ποσοτικοποιούμενη μέσω του βάθους νερού, της ταχύτητας ροής ή άλλου χαρακτηριστικού υδρολογικού ή υδραυλικού μεγέθους), που αντιστοιχεί σε δεδομένη πιθανότητα υπέρβασης» (Οδηγία 2007/60/ΕΚ) ή
β. Η πιθανότητα δυνητικά καταστροφικού συμβάντος πλημμύρας εντός δεδομένης περιόδου. (https://www.eca.europa.eu/Lists/ECADocuments/SR18_25/SR_FLOODS_EL.pdf)
(https://www.eca.europa.eu/Lists/ECADocuments/SR18_25/SR_FLOODS_EL.pdf)
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Οδηγία για τις πλημμύρες (2007/60/ΕΚ άρθρο 2_παρ. 1), ως πλημμύρα ορίζεται «η προσωρινή κάλυψη του εδάφους από νερό το οποίο, υπό κανονικές συνθήκες, δεν είναι καλυμμένο από νερό. Αυτή περιλαμβάνει πλημμύρες από ποτάμια, ορεινούς χείμαρρους και υδατορεύματα εφήμερης ροής, υπερχειλίσεις λιμνών, πλημμύρες από υπόγεια ύδατα και από τη θάλασσα σε παράκτιες περιοχές. Ακόμη, περιλαμβάνει πλημμύρες από καταστροφές μεγάλων υδραυλικών έργων, όπως θραύσεις αναχωμάτων και φραγμάτων».
Επίσης, «η κατάσταση κατά την οποία περιοχές που συνήθως είναι στεγνές, καλύπτονται από ποσότητες νερού για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα» (Καθηγητής κ. Αθανάσιος Λουκάς, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο).
Ως κίνδυνος πλημμύρας ορίζεται «ο συνδυασμός της πιθανότητας να λάβει χώρα πλημμύρα και των δυνητικών αρνητικών συνεπειών για την ανθρώπινη υγεία, το περιβάλλον, την πολιτιστική κληρονομιά και τις οικονομικές δραστηριότητες, που συνδέονται με αυτή την πλημμύρα» (Οδηγία 2007/60/ΕΚ, άρθρο 2 παρ. 2.).
Ως επικινδυνότητα πλημμύρας ορίζεται:
α. Η «δυνατότητα εμφάνισης πλημμύρας σε συγκεκριμένο χώρο (ποσοτικοποιούμενη μέσω του βάθους νερού, της ταχύτητας ροής ή άλλου χαρακτηριστικού υδρολογικού ή υδραυλικού μεγέθους), που αντιστοιχεί σε δεδομένη πιθανότητα υπέρβασης» (Οδηγία 2007/60/ΕΚ) ή
β. Η πιθανότητα δυνητικά καταστροφικού συμβάντος πλημμύρας εντός δεδομένης περιόδου. (https://www.eca.europa.eu/Lists/ECADocuments/SR18_25/SR_FLOODS_EL.pdf)
Πλημμύρες από βροχή
Πλημμύρες που προκαλούνται από έντονες βροχοπτώσεις οι οποίες κατακλύζουν κορεσμένα φυσικά ή αστικά συστήματα αποστράγγισης. Η περίσσεια του νερού δεν μπορεί να απορροφηθεί και εκρέει σε δρόμους ή ρέει από τις πλαγιές λόφων. (https://www.eca.europa.eu/Lists/ECADocuments/SR18_25/SR_FLOODS_EL.pdf)
Πλημμύρες αστικές (Urban/pluvial/surface floods)
Η κάλυψη του εδάφους με αδιαπέρατα υλικά στις αστικές περιοχές μειώνει το ποσοστό κατείσδυσης, με αποτέλεσμα το νερό να διαφεύγει μέσω του υπάρχοντος δικτύου αποστράγγισης.
Πλημμύρες αστραπιαίες ή αιφνίδιες (Flash floods)
α. Αποτελούν υποκατηγορία των πλημμυρών από βροχή. Είναι μια πλημμύρα κατά την οποία η υπερχείλιση και η μετέπειτα υποχώρηση του νερού, λαμβάνει χώρα σε σύντομο χρονικό διάστημα, συνοδεύεται από λίγα ή και καθόλου προειδοποιητικά σημάδια και συνήθως οφείλεται στις ισχυρές βροχοπτώσεις σε μια σχετικά μικρή περιοχή.(https://www.eca.europa.eu/Lists/ECADocuments/SR18_25/SR_FLOODS_EL.pdf)
β. Πρόκειται για πλημμύρες που εξελίσσονται ραγδαία, με ελάχιστα περιθώρια αντίδρασης για την αποφυγή ανθρώπινων απωλειών και υλικών ζημιών.
β. Πρόκειται για πλημμύρες που εξελίσσονται ραγδαία, με ελάχιστα περιθώρια αντίδρασης για την αποφυγή ανθρώπινων απωλειών και υλικών ζημιών.
Πλημμύρες εδαφικού κορεσμού (Groundwater floods)
Εκδηλώνονται όταν το νερό της βροχής απορρέει επιφανειακά στο σύνολό του, καθώς το έδαφος είναι κορεσμένο και η στάθμη του υδροφόρου ορίζοντα ανέρχεται στην επιφάνεια. Μοιάζουν με τις αστικές, αλλά συμβαίνουν κυρίως σε αγροτικές περιοχές.
Πλημμύρες εκτεταμένες, μακροχρόνιες (Plain floods)
Συχνά καταλήγουν σε πλημμύρες μεγαλύτερων περιοχών, σχετίζονται με προηγούμενο κορεσμό του εδάφους και συμβαίνουν κυρίως στις πεδιάδες, όταν τα χαντάκια ή η οχύρωση κατά μήκος μεγάλων ποταμών δεν μπορούν πλέον να αντέξουν το νερό από την υπερχείλιση των ποταμών. Από την άλλη πλευρά, οι στιγμιαίες πλημμύρες οφείλονται, συνήθως, σε πολύ εντατική τοπική βροχόπτωση.
Πλημμύρες λόγω αστοχίας φραγμάτων ή αναχωμάτων
Προκύπτουν όταν αστοχούν φράγματα ή αναχώματα που συγκρατούν μεγάλους όγκους νερού. Χαρακτηριστικό τους αποτελεί η υψηλή ταχύτητα εξέλιξης του φαινομένου, η οποία σταδιακά μειώνεται με την πάροδο του χρόνου και την επέκταση της πλημμύρας. Η, συνήθως αιφνίδια, εκδήλωσή τους αποτελεί σημαντικό κίνδυνο για ανθρώπους και ιδιοκτησίες.
Πλημμύρες παράκτιες (Coastal floods)
α. Πλημμύρες σε παράκτια εδάφη χαμηλού υψόμετρου από ύδατα από τη θάλασσα, εκβολές ποταμών ή παράκτιες λίμνες, οφειλόμενες σε φαινόμενα όπως ακραία παλιρροϊκά επίπεδα, καταιγίδες ή τη δράση των κυμάτων.(https://www.eca.europa.eu/Lists/ECADocuments/SR18_25/SR_FLOODS_EL.pdf)
β. Αφορά μια μάζα νερού, της οποίας η στάθμη αυξάνει και εισέρχεται σε παράκτιες περιοχές.
β. Αφορά μια μάζα νερού, της οποίας η στάθμη αυξάνει και εισέρχεται σε παράκτιες περιοχές.
Πλημμύρες ποτάμιες (River floods)
α. H ασυνήθιστα υψηλή στάθμη των υδάτων, η οποία υπερβαίνει τις φυσικά διαμορφωμένες όχθες β. Πλημμύρες που συμβαίνουν όταν ένα φυσικό ή τεχνητό σύστημα αποστράγγισης, όπως ποταμός, ρέμα ή κανάλι αποστράγγισης, υπερβαίνει τη χωρητικότητά του.(https://www.eca.europa.eu/Lists/ECADocuments/SR18_25/SR_FLOODS_EL.pdf)
Πλημμυρικό πεδίο
Η σχεδόν επίπεδη περιοχή που περιβάλλει το ποτάμι και πλημμυρίζει. Αποτελεί τμήμα του υδρογραφικού δικτύου και λειτουργεί ως φυσική δεξαμενή ή προσωρινό κανάλι για τα πλημμυρικά ύδατα. Στις περιπτώσεις που ο όγκος του νερού της βροχής είναι μεγαλύτερος από αυτόν που μπορεί να παροχετεύσει η κοίτη του ποταμού, το νερό θα υπερκαλύψει τις όχθες του ποταμού και θα απλωθεί στο πλημμυρικό πεδίο.
Η προσωρινή κάλυψη του εδάφους από ύδατα (Πηγή: μετατροπή από Stream Corridor Restoration, 1998)
Πλημμυρικό πεδίο χείμαρρου με μικρό φυσικό ανάχωμα (Σεργούλα Φωκίδας)
Πορώδες (ολικό) πετρώματος ή εδάφους
Το μέτρο των διάκενων που περιέχονται σε ένα πέτρωμα ή έδαφος. Εκφράζεται (%) ως ο λόγος του όγκου των διάκενων ενός πορώδους μέσου προς τον συνολικό όγκο του (από σημειώσεις Καλλέργη Γ, 1981). Το πορώδες εξαρτάται από το είδος του υλικού και τις συνθήκες σχηματισμού του, από το σχήμα, τη διάταξη, το μέγεθος και την κατανομή των κόκκων. Το μεγαλύτερο ολικό πορώδες παρουσιάζουν οι άργιλοι και κυρίως οι πρόσφατοι πηλοί.
Κατά τον Σούλιο Γ. (2010, σ.139) τα πετρώματα και οι γεωλογικοί σχηματισμοί, σε σχέση με την αποθήκευση και τη ροή του υπόγειου νερού, διακρίνονται σε δυο κατηγορίες:
α. Τα κοκκώδη ή πορώδη πετρώματα και σχηματισμοί που έχουν περατότητα ενδιακενική ή είναι «μικροπερατά» λόγω μικρών, πλην όμως σχετικά πυκνών πόρων και διάκενων (πρόσφατες προσχώσεις και αποθέσεις με μικρή διαγένεση και ομογενοποίηση, οι ψαμμίτες, τα μολασσικά ιζήματα, φλύσχες που διατηρούν τον αρχικό κοκκώδη υφή τους κ.ά.).
β. Τα ρωγμώδη πετρώματα ή ρωγμώδεις σχηματισμοί που έχουν δευτερογενώς σχηματισθείσες ρωγμές ή έγκοιλα με περατότητα ρωγμών ή μακροπερατότητα ή είναι «μακροπερατά» λόγω της ύπαρξης μεγάλων - μακρών, πλην όμως σχετικά αραιών ρωγμών και έγκοιλων (ανθρακικά πετρώματα και σχηματισμοί, όπως ασβεστόλιθοι, καθώς και γρανίτες, οφιόλιθοι και άλλα πυριγενή ή μεταμορφωμένα που δείχνουν παρόμοια συμπεριφορά). Ειδικά τα ανθρακικά πετρώματα (ασβεστόλιθοι, μάρμαρα κ.λπ.) αποτελούν μια ιδιαίτερη κατηγορία τους καρστικούς σχηματισμούς που ανήκουν στα ρωγμώδη που έχουν όμως και δικά τους ιδιαίτερα χαρακτηριστικά.
Μια άλλη κατάταξη των πετρωμάτων ή σχηματισμών, ανάλογα με την ύπαρξη ή μη διάκενων στο εσωτερικό τους είναι η παρακάτω (Σούλιος, 2010, σ.140):
α. Συμπαγή πετρώματα ή σχηματισμοί: χωρίς κανένα απολύτως κενό στο εσωτερικό τους (πρωτογενές ή δευτερογενές) και
β. Πορώδη ή ρωγμώδη πετρώματα ή σχηματισμοί: που φέρουν στο εσωτερικό τους διάφορα κενά (πόρους, ρωγμές κ.λπ.).
Κατά τον Σούλιο Γ. (2010, σ.139) τα πετρώματα και οι γεωλογικοί σχηματισμοί, σε σχέση με την αποθήκευση και τη ροή του υπόγειου νερού, διακρίνονται σε δυο κατηγορίες:
α. Τα κοκκώδη ή πορώδη πετρώματα και σχηματισμοί που έχουν περατότητα ενδιακενική ή είναι «μικροπερατά» λόγω μικρών, πλην όμως σχετικά πυκνών πόρων και διάκενων (πρόσφατες προσχώσεις και αποθέσεις με μικρή διαγένεση και ομογενοποίηση, οι ψαμμίτες, τα μολασσικά ιζήματα, φλύσχες που διατηρούν τον αρχικό κοκκώδη υφή τους κ.ά.).
β. Τα ρωγμώδη πετρώματα ή ρωγμώδεις σχηματισμοί που έχουν δευτερογενώς σχηματισθείσες ρωγμές ή έγκοιλα με περατότητα ρωγμών ή μακροπερατότητα ή είναι «μακροπερατά» λόγω της ύπαρξης μεγάλων - μακρών, πλην όμως σχετικά αραιών ρωγμών και έγκοιλων (ανθρακικά πετρώματα και σχηματισμοί, όπως ασβεστόλιθοι, καθώς και γρανίτες, οφιόλιθοι και άλλα πυριγενή ή μεταμορφωμένα που δείχνουν παρόμοια συμπεριφορά). Ειδικά τα ανθρακικά πετρώματα (ασβεστόλιθοι, μάρμαρα κ.λπ.) αποτελούν μια ιδιαίτερη κατηγορία τους καρστικούς σχηματισμούς που ανήκουν στα ρωγμώδη που έχουν όμως και δικά τους ιδιαίτερα χαρακτηριστικά.
Μια άλλη κατάταξη των πετρωμάτων ή σχηματισμών, ανάλογα με την ύπαρξη ή μη διάκενων στο εσωτερικό τους είναι η παρακάτω (Σούλιος, 2010, σ.140):
α. Συμπαγή πετρώματα ή σχηματισμοί: χωρίς κανένα απολύτως κενό στο εσωτερικό τους (πρωτογενές ή δευτερογενές) και
β. Πορώδη ή ρωγμώδη πετρώματα ή σχηματισμοί: που φέρουν στο εσωτερικό τους διάφορα κενά (πόρους, ρωγμές κ.λπ.).
Πορώδες ενεργό πετρώματος ή εδάφους
Αναφέρεται στο ποσό των επικοινωνούντων διάκενων που διατίθενται για τη ροή του ρευστού (π.χ. νερού) από τη βαρύτητα και εκφράζεται (%) με τον λόγο του όγκου των διάκενων ενός πορώδους μέσου που επικοινωνούν μεταξύ τους, προς τον συνολικό όγκο του πετρώματος ή εδάφους (από σημειώσεις Καλλέργη Γ, 1981). Αντίθετα με το ολικό πορώδες, οι άργιλοι και κυρίως οι πρόσφατοι πηλοί έχουν σχεδόν μηδενικό ενεργό πορώδες.
Ποτάμιο σύστημα
Το σύνολο που περιλαμβάνει την κοίτη του ποταμού (πυθμένας και πρανή), τις όχθες, τις γειτονικές προς τις όχθες περιοχές (παρόχθιες) και τις πλημμυρικές επιφάνειες (κοίτη πλημμυρών).
Ποταμονησίδες (River islands)
Εδαφικοί γεωμορφολογικοί σχηματισμοί που περιβάλλονται από νερό ποταμού («σαν νησιά») και προκύπτουν από εποχιακές μεταβολές στη ροή του με τη συσσώρευση και εναπόθεση ιζημάτων σε μια περιοχή εντός του ποταμού.
Ο τρόπος σχηματισμού τους είναι ο εξής: κατά τις υγρές ή πλημμυρικές περιόδους που η στάθμη του ποταμού είναι υψηλή, το ποτάμιο ρεύμα μεταφέρει και αποθέτει ποσότητες ιζημάτων σε ένα τμήμα εντός αυτού. Όμως κατά τη διάρκεια της ξηρής περιόδου ή λόγω διάβρωσης της κοίτης ή της όχθης του ποταμού, η στάθμη του μειώνεται και αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την έκθεση στην επιφάνεια των αποτεθέντων ιζημάτων. Η διαδικασία μπορεί να υποβοηθηθεί μέσω τεχνητής ενίσχυσης ή φυσικών παραγόντων, όπως καλάμια, φοίνικες, αειθαλή δέντρα ή ιτιές, που λειτουργούν ως εμπόδια ή φραγμοί διάβρωσης, έτσι ώστε το νερό να ρέει γύρω τους. Τα νησιά μπορεί να είναι μικρά ή μεγάλα, καλύπτοντας πολλά τετραγωνικά χιλιόμετρα. Μπορεί να έχουν προσωρινό ή μόνιμο χαρακτήρα. Στις μόνιμες νησίδες μπορεί να αναπτυχθεί βλάστηση και να φωλιάσουν πουλιά.
Ποταμονησίδα στον Αχελώο (θέση Καλύβια)
Ποταμονησίδα στον Γιαγκτσέ (Κίνα-Γιουχάν) (Από Google Earth)
Ο τρόπος σχηματισμού τους είναι ο εξής: κατά τις υγρές ή πλημμυρικές περιόδους που η στάθμη του ποταμού είναι υψηλή, το ποτάμιο ρεύμα μεταφέρει και αποθέτει ποσότητες ιζημάτων σε ένα τμήμα εντός αυτού. Όμως κατά τη διάρκεια της ξηρής περιόδου ή λόγω διάβρωσης της κοίτης ή της όχθης του ποταμού, η στάθμη του μειώνεται και αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την έκθεση στην επιφάνεια των αποτεθέντων ιζημάτων. Η διαδικασία μπορεί να υποβοηθηθεί μέσω τεχνητής ενίσχυσης ή φυσικών παραγόντων, όπως καλάμια, φοίνικες, αειθαλή δέντρα ή ιτιές, που λειτουργούν ως εμπόδια ή φραγμοί διάβρωσης, έτσι ώστε το νερό να ρέει γύρω τους. Τα νησιά μπορεί να είναι μικρά ή μεγάλα, καλύπτοντας πολλά τετραγωνικά χιλιόμετρα. Μπορεί να έχουν προσωρινό ή μόνιμο χαρακτήρα. Στις μόνιμες νησίδες μπορεί να αναπτυχθεί βλάστηση και να φωλιάσουν πουλιά.
Ποταμονησίδα στον Αχελώο (θέση Καλύβια)
Ποταμονησίδα στον Γιαγκτσέ (Κίνα-Γιουχάν) (Από Google Earth)
Πρανές
Στη γεωμορφολογία περιγράφει μια απότομη επιφάνεια στο ανάγλυφο του εδάφους, δηλαδή μια επιφάνεια με κλίση. Τα πρανή όπως αναφέρουν οι R. J. Chorley et al, 1985, αφενός «δημιουργούν τη μορφολογία του τοπίου» και αφετέρου «αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του αποχετευτικού συστήματος παρέχοντας νερό και ιζήματα στα ρέματα» (βλ. Εικόνα κάτω).
Πράσινη υποδομή
Σχεδιασμένο δίκτυο φυσικών ή ημιφυσικών χώρων, σε αστικό ή αγροτικό περιβάλλον, σχεδιασμένο για την αντιμετώπιση των κλιματικών προκλήσεων, το οποίο παράλληλα συντελεί στην υποστήριξη ή αποκατάσταση φυσικών και οικολογικών διεργασιών. Παράδειγμα πράσινης υποδομής αποτελεί η αποκατάσταση πλημμυρικής περιοχής για την πρόληψη πλημμύρας σε ευάλωτες περιοχές.
Προσχώσεις
Απόθεση των μεταφερόμενων υλικών από κάποιο υγρό μέσο, που έχουν προέλθει από διάβρωση ή εξαλλοίωση (αποσάθρωση) πετρωμάτων και σχηματίζουν προσχωσιγενή εδάφη, προσχωσιγενείς πεδιάδες, δέλτα ποταμών. Είναι κυρίως χάλικες, άμμος, ιλύς και άργιλος που έχουν μεταφερθεί με τη βοήθεια του νερού (π.χ. ποταμού), του πάγου (π.χ. παγετώνες) ή του αέρα.
Βιβλιογραφία:
Οδηγία 2007/60/ΕΚ. (2007). Αξιολόγηση και διαχείριση των κινδύνων πλημμύρας.
ΦΕΚ 102/Β/01.05.2002. Νόμος υπ. αριθμ. 3013 Αναβάθμιση της Πολιτικής Προστασίας και λοιπές διατάξεις.
ΦΕΚ 423/Β/10-4-2003. Γενικό Σχέδιο Πολιτικής Προστασίας «Ξενοκράτης».
Burton, I., Kates, R. and White G. (1978). The Environment as Hazard. New York, Oxford University Press.
UNISDR. (2009). Terminology on Disaster Risk Reduction.
Wisner, B. and Adams, J. (2002). Environmental health in emergencies and disasters – a practical guide. Switzerland. World Health Organization.
Βουβαλίδης Κ. (2020). Ο δρόμος για καλύτερες περιβαλλοντικά επιλογές αντιπλημμυρικής προστασίας στην Ελλάδα. Αθήνα.
Δεμιρτζάκης Μ., Λέκκας Σ. (2010). Διερευνώντας τη Γη. Εισαγωγή στη Γενική Γεωλογία. Αθήνα, Γκέλμπεσης.
Διακάκης Μ. et al (2020). Νέα ευρήματα και εφαρμογές από πρόσφατες μεγάλες καταστροφές στον ελληνικό χώρο. Αθήνα.
Δούτσος Θ. (2000). Γεωλογία: Αρχές και εφαρμογές. Αθήνα, Leader Books.
Μαμάσης Ν. (2014). Πλημμύρες και αντιπλημμυρικά έργα. Αθήνα.
Λέκκας Ε. (2020). Διαχείριση κλιματικής κρίσης και καταστροφών. Ένας βασικός στόχος της Εκπαίδευσης. Αθήνα.
Λέκκας E. et al (2009). Φυσικές καταστροφές. Μάθε ...και προφυλάξου. Ρόδος, Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Δωδεκανήσου.
Λέκκας Ε., Αντωναράκου Α., Κυριαζή Ε., Αλεξούδη Β.(2021). Διαχείριση κινδύνων καταστροφών και κρίσεων, Ενότητα 6: Πλημμύρες. Αθήνα, ΙΝΕ - Ινστιτούτο Εργασίας Γ.Σ.Ε.Ε.
Σαπουντζάκη Κ., Δανδουλάκη Μ. (2015). Κίνδυνοι και καταστροφές. Έννοιες και Εργαλεία Αξιολόγησης, Προστασίας, Διαχείρισης. Αθήνα. Ελληνικά Ακαδημαϊκά Ηλεκτρονικά Συγγράμματα και Βοηθήματα www.kallipos.gr Σ.Ε.Α.Β.
Σούλιος Γ. (2010). Γενική Υδρογεωλογία. Α΄ Τόμος. Θεσσαλονίκη. University Studio Press, Εκδόσεις Επιστημονικών Βιβλίων και Περιοδικών.
Ηλεκτρονικές πηγές:
http://www.opengov.gr/yptp/?p=1253
https://www.eca.europa.eu/Lists/ECADocuments/SR18_25/SR_FLOODS_EL.pdf
http://geodata.gov.gr/organization/hydroscopehttp://www.hydroscope.gr/
Επιμέλεια στο Γλωσσάρι - Ορισμοί:
- Βλάχος Ιωάννης, Υπεύθυνος Πολιτιστικών Θεμάτων ΔΔΕ Αχαΐας
- Ιππέκη Βασιλική, Υπεύθυνη Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης ΔΠΕ Δυτ. Θεσσαλονίκης
- Ριφάκη Νικολέτα, Αναπληρώτρια Υπεύθυνη ΚΠΕ/ΚΕΠΕΑ Ελευθερίου Κορδελιού & Βερτίσκου